Böbrek taşlarının yaygınlığı (insidansı ve prevalansı) son yıllarda yetişkinler, ergenler ve çocuklar arasında artmıştır. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki kadınların %7’si ve erkeklerin %11’i yaşamları boyunca böbrek taşlarından etkilenecektir. Bu oran tam bilinmese de Türkiye’de çok daha fazladır.
Verdiği zarar ve süreç (Morbidite ve Prognoz)
Bir böbrek taşının en yaygın zararı akut tıbbi ve cerrahi müdahale gerektiren, genellikle şiddetli ağrıya neden olan bir durum olan renal koliktir. Daha ciddi sekeller, tıkanmış enfekte bir taştan kaynaklanan infeksiyon ve böbrek fonksiyonlarında bozulmayı içerir.
Ayrıca, idrar kanalı (üreter) taşları uzun süre gömülü kalırsa böbrekte şişme, fonksiyonlarda azalma, skar ve darlık ile sonuçlanır.
Böbrek taşı tekrarlama oranları, altta yatan metabolik nedene göre değişir, ancak ortalama olarak, bir taş olayından sonra, yastaların üçte birinde (%31’i) 10 yıl içinde başka bir böbrek taşı ile tekrar eder.
Risk faktörleri
Hiperparatiroidizm, yaygın olmamakla birlikte (<%5’i içerir) böbrek taşlarının önemli bir değiştirilebilir nedenidir. Diyette değiştirilebilir nedenlerdendir.
Ailenizden birinin böbrek taşı varsa, sizin de taş geliştirme olasılığınız daha yüksektir. Hali hazırda bir veya daha fazla böbrek taşınız varsa, başka bir tane geliştirme riskiniz yüksektir.
Protein, sodyum (tuz) ve şeker açısından düşük bir diyet, bazı böbrek taşı türlerinin riskini azaltılabilir.
Anatomi
Anatomik olarak böbrekler karaciğer, dalak, kolon, duodenum, adrenaller, diyafram ve en alt kaburgalara yakın retroperitoneal organlardır. Böbrek kanalı 4-8 mm civarındadır. Bu yüzden 7 mm altındaki taşlarınız kolaylıkla düşebilir. Bazen aşırı enflamasyon (doku ödemi) nedeniyle küçük taşlar da düşmeyebilir.
Normal koşullar altında, kalsiyum, bağırsak tarafından emilmeyen ve fekal olarak atılan kalsiyum oksalat kristalleri oluşturmak için oksalata bağlanır. Bununla birlikte, serbest lüminal kalsiyumun yokluğunda, bağırsak tarafından emilen fazla miktarda serbest oksalat vardır. Aynı zamanda konjuge olmayan safra tuzları ve uzun zincirli yağ asitlerinin bağırsakta oksalat geçirgenliğini arttırdığı ve oksalat alımını daha da arttırdığı bulunmuştur. Ek olarak, B6 vitamininin malabsorbe edildiği hastalık durumlarında, karaciğer endojen oksalat üretmeye teşvik edilir. Son olarak, Oxalobacter formigenes gibi oksalat parçalayıcı bağırsak florasının kaybı ya da
İnflamatuvar barsak koşulları veya antibiyotik kullanımının neden olduğu bağırsak oksalatının emilimini artıracaktır. Oksalat ağırlıklı olarak renal atılımla elimine edildiğinden, artan oksalat alımı idrarda artan oksalat ve kalsiyum oksalat taşı oluşumuna yol açar.
Taşların çoğunluğu kalsiyum fosfat birikimi sonucunda oluşur (aşağıdaki oklarla vurgulanan Randall plaketi olarak adlandırılır), böbrek iç zarı boyunca taş birikimi oluşur ve belli bir büyüklükten sonra zardan ayrılıp hareket eder.
